YENİDEN YAPILANMA
Ülkemiz şeker sanayi ve Türkşeker için yeniden yapılanma konusunda en önemli gelişmeler 19 Nisan 2001'de yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ve sektörde özelleştirme sürecidir.
Şeker Kanunu
Sektörde yeni bir hukuki altyapı oluşturulması ihtiyacı; özellikle 1990'lı yıllarda sektörde meydana gelen gelişme ve değişimler ile 6747 sayılı (mülga) Şeker Kanunu'nun uygulamada işlerliğini yitirmesinden kaynaklanmıştır. Pancar ve şeker üretimindeki istikrarsızlık, sektörde pancar şekerine alternatif tatlandırıcıların faaliyet göstermeye başlaması, Amasya, Kayseri ve Konya Şeker Fabrikalarının farklı statü ile Pankobirlik bünyesinde birleşmesi, AB Helsinki Zirvesi sonrasında kazanılan aday ülke statüsü, DTÖ çerçevesindeki taahhüt ve gelişmeler sektörün hukuki yapı açısından yeniden düzenlenmesini gerektirmiştir.
4634 sayılı Kanun ile sektörde reform niteliği taşıyacak başlıca değişiklikler; şeker üretim ve arzında kota uygulanması, pancar ve şeker fiyatlarındaki serbesti sistemi ve Kanun kapsamındaki konularda sektörü düzenlemek ve denetlemekle Şeker Kurulu'nun yetkilendirilmesidir.
Kanun ile ayrıca, ülke talebinin üzerinde kurulu kapasite oluşturularak, atıl kapasite yaratılmasının önüne geçilmesi amacıyla; kapasite artırımı ve yeni fabrika kurulabilmesi için Kurul tarafından kota tahsis edilmesi şartı getirilmiştir.
Özelleştirme
Faaliyetlerini başta 4634 sayılı Şeker Kanunu hükümleri doğrultusunda yürüten ve sermayesinin tamamı devlete ait bir kamu kuruluşu olan Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş., Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 20 Aralık 2000 tarih, 2000/92 sayılı kararı ile özelleştirme kapsamına alınmıştır.
Özelleştirme Sürecindeki Gelişmeler
* Özelleştirme Yüksek Kurulunun 27/06/2003 tarih, 2003/40 sayılı kararı ile Türkşeker'in Bağlı Ortaklığı durumundaki Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş. ile iştiraklerindeki (Türkiye-Libya Ort. Tarım ve Hayvancılık A.Ş., Yeni Çeltek Kömür ve Madencilik A.Ş., Amasya Şeker Fabrikası A.Ş., Kayseri Şeker Fabrikası A.Ş., Kömür İşletmeleri A.Ş., Türkiye Elektromekanik Sanayi A.Ş., Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş., Türk Arap Pazarlama A.Ş.) hisseleri özelleştirme programına alınmış ve 13/08/2003 tarihi itibariyle Özelleştirme İdaresi Başkanlığına devredilmiştir.
* ÖİB'nca, Kütahya Şeker Fabrikası A.Ş.'nin satış işlemleri, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 30/09/2004 tarih, 2004/93 sayılı Kararı doğrultusunda (Torunlar Gıda Sanayi Tic. A.Ş.'ye) tamamlanmıştır.
* Türkşeker'in bağlı ortaklıklarından Adapazarı Şeker Fabrikası A.Ş.'de bulunan kamu payları, Özelleştirme Yüksek Kurulunun 31/01/2005 tarih, 2005/17 sayılı kararı ile programa alınarak ÖİB'na devredilmiş, 11/10/2005 tarih, 2005/119 sayılı ÖYK Kararı uyarınca (S.S.Adapazarı Pancar Ekicileri Kooperatifine) satışı gerçekleştirilmiştir.
* Türkşeker'e ait fabrika, bağlı ortaklık, işletme ve diğer varlıkların özelleştirilmesi çalışmaları çerçevesinde, 27/06/2003 tarih, 2003/40 sayılı ÖYK Kararı gereğince Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından ihtiyaç duyulan danışmanlık hizmeti 3 firmadan oluşan konsorsiyuma ihale edilmiştir.
* Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikaları; Özelleştirme Yüksek Kurulunun 01/12/2005 tarih, 2005/130 sayılı kararı ile özelleştirme programına alınmış, 06/12/2005 tarihinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığına (Sümer Holding A.Ş.'ye) devredilmiştir.
* Sümer Holding A.Ş.'ye devredilen Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikaları ile ilgili olarak yürütmenin durdurulması istemi ile açılan davada, Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulunun 05/04/2007 tarih ve YD. İtiraz No: 2007/87 sayılı yürütmenin durdurulması kararı gereğinin yerine getirilmesini teminen Özelleştirme Yüksek Kurulunun 18/09/2007 tarih ve 2007/54 sayılı kararı ile Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikalarının (Tüm çalışanları ile birlikte) eski statüsüne iade edilerek Türkşeker'e bağlanmasını kararlaştırmıştır
* Afyon Tarım İşletmesinin 2200 dekar arazisi; 13/06/2005 tarih, 2005/66 sayılı Özelleştirme Yüksek Kurulu kararı ile özelleştirme programına alınmıştır.
* Sarmısaklı Tarım İşletmesine ait 17 bin 619 dekar arazi; Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 01/12/2005 tarih, 2005/133 sayılı kararı ile özelleştirme programına alınmıştır.
* Özelleştirme Yüksek Kurulu'nun 18/09/2007 tarih ve 2007/55 sayılı kararı ile; Sümer Holding A.Ş.'ne ait sarmısaklı Tarım İşletmesi taşınmaz hisselerinin Ziya Organik Tarım İşletmeleri A.Ş.'ye satılmasına karar verilmiş ve 02/11/2007 tarihinde ilgili tapu sicil müdürlüğü nezdinde alıcı firma adına tapu tescil işlemleri tamamlanmıştır.
* Afyon ve Sarmısaklı Tarım İşletmelerinin satışa hazırlanması amacıyla, bu işletmelere ait (847 baş) hayvanlar, 2,75 milyon YTL karşılığında Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğüne topluca devredilmiştir.
* Ankara Şeker Fabrikasına ait 1660 dekar çiftlik arazisi; Özelleştirme Yüksek Kurulunun 30/12/2004 tarih 2004/129 sayılı Kararı ile özelleştirme programına alınmıştır.
* Malatya Şeker Fabrikasına ait 198 dekar arazi, 13/06/2005 tarih, 2005/73 sayılı Özelleştirme Yüksek Kararı ile özelleştirme programına alınmıştır.
* Yapımından vazgeçilen Sivas Şeker Fabrikasına ait 589 dekar arazi, 14/11/2003 tarih, 2003/78 sayılı Özelleştirme Yüksek Kararı ile özelleştirme programına alınmış ve Sümer Holding A.Ş.'ye devredilmiştir.
* Özelleştirme Yüksek Kurulunun 02/06/2003 tarih, 2003/35 ve 27/06/2003 tarih 2003/40 sayılı Kararları ile; Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'nin küçültülmesi amacıyla, şirketin faaliyeti ve kullanımı ile doğrudan ilgisi olmayan işletme dışı atıl durumdaki varlıklarının satılması ve bu işlemlerin yerine getirilmesi hususunda Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.'nin yetkili kılınması kararlaştırılmıştır. Bu doğrultuda Türkşeker Yönetim Kurulu'nca 12/06/2003 tarihinde söz konusu ihtiyaç fazlası arazilerin ihale yoluyla satışına karar verilmiştir. Söz konusu varlıklar, Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararları ve 233 sayılı KHK hükümleri doğrultusunda, Türkşeker Yönetim Kurulu'nca alınan kararlar ile düzenlenen ihaleler sonucunda satışa sunulmaktadır.
* Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararları ve ilgili mevzuat çerçevesinde, şeker fabrikaları bünyesinde bulunan ve yıllardır üretim yapılmayan, rantabilitelerini kaybetmiş, piyasa koşullarında rekabet olanağı kalmayan küp şeker (Erzurum ve Erzincan hariç), küspe kurutma ve şekerleme tesisleri ile Kizelgur Fabrikası satılarak, söz konusu tesisler ekonomiye kazandırılmıştır. Diğer yandan boşalan yerler, şeker stoklamasında kullanılarak kiralık şeker ambarları asgariye indirilmiştir. Ayrıca, fabrikalarımız ambarlarında bulunup, kullanım yeri olmayan malzemeler (rulman v.s.) piyasa koşullarında ihale yoluyla satışı yapılarak değerlendirilmiştir.
Pancar Alımında Düzenlemeler
Pancarın, teslim alan ve teslim eden açısından; daha üstün teknikler ile verimli işgücü olanakları ve çalışma şartlarının sağlanması, pancar tedarik maliyetinin düşürülmesi, daha sorumlu üretici-şirket anlayışının yerleştirilmesi amacıyla, pancar alım merkezlerinin toplulaştırılması ve pancarın fabrikada tesellümünün özendirilmesine yönelik uygulamalar sürdürülmektedir.
Bu kapsamda uygulanmakta olan Fabrika Meydan Tesisleri Takviye ve Modernizasyon projesi çerçevesinde fabrika merkezlerinde daha fazla pancarın tesellümü sağlanmaktadır. Fabrika merkezlerinde tesellümü yapılan pancarın, satınalınan toplam pancara oranı 2006 yılı kampanyasında Türkiye genelinde % 54,15 oranında olmakla beraber, bazı fabrikalarda bu oran % 80'ler civarında gerçekleşmektedir. Söz konusu projenin uygulanmasında temel hedef; bir program dahilinde işletmeye alınacak pancarın tamamının fabrika merkezlerinde teslim alınmasının sağlanmasıdır. Böylece firesiz pancar alımı, mükerrer tahmil-tahliyenin önüne geçilmesi ile zayiatın ve maliyetin asgari seviyeye çekilmesi hedeflenmektedir.
Diğer taraftan şirketlerin rekabet gücünün önem kazandığı yeni hukuki yapı çerçevesinde bu projelerin sürdürülmesi ile, TÜRKŞEKER'e, verimliliğin artırılması suretiyle rekabet gücü kazandırılması öngörülmektedir.
Başlangıcından itibaren her yıl artarak devam eden kazanımlara ilave olarak, uygulamanın önümüzdeki yıllarda da devamı ve etkinliğinin artırılarak üretilen şeker pancarının tümünün fabrika merkezlerinde ve programlı olarak tesellümünün gerçekleşmesine kadar sağlanacak başarılar; pancar üreticimiz, Teşekkülümüz ve Milli Ekonomimiz açısından kayıpların azaltılması, gelirin artırılması ve israfın önlenmesinde devamlılık arz etmesi yönünden son derece önemli görülmektedir.